Polski
folklor taneczny
tańce
regionalne
Polskie tańce regionalne, to takie
tańce, które pochodzą z określonych regionów kraju i tam tańczy się je
najczęściej. Folklorystycznych regionów Polski jest bardzo wiele. Najważniejsze
z nich to: Mazowsze, Warmia i Mazury, Kurpie, Kaszuby, Kujawy, Podlasie,
Łowickie, Opoczyńskie, Lubelskie, Rzeszowskie, Krakowskie, Lubuskie,
Wielkopolska, Dolny Śląsk, Górny Śląsk oraz Cieszyńskie, Żywieckie, Sądeckie i
Podhale. Ostatnie 4 z wymienionych regionów to regiony tańców góralskich, które
są bardzo oryginalne i niepodobne do reszty tańców polskich. Przypominają one
tańce pochodzące z regionu Karpat (Węgry, Słowacja, Rumunia), a nie z Polski
Centralnej.
Tańce regionalne wykonywane są w strojach charakterystycznych dla
okolic, z których pochodzą. Stroje ludowe zmieniały się w ciągu wieków i
zawsze istnieje kilka wersji danego stroju, np. zimowa, letnia, codzienna,
odświętna oraz uroczysta, np. ślubna. Zmieniały się kroje ubrań, sposoby ich
ozdabiania, a przede wszystkim materiały, z których były szyte, od prostych po
drogie, np. jedwabie czy aksamity.
PODHALE
Taniec podhalański w strojach góralskich
fot. Internet
Kroki i figury tańców góralskich są skomplikowane i nie występują w żadnym innym
regionie Polski. Wyróżnia się taniec góralski od zbójnickiego. Pierwszy tańczony
jest parami i zwykle jest to popis kolejnych par.
Zbójnickiego tańczą mężczyźni z ciupagami, a jego
głównymi elementami są różne rodzaje przysiadów. W tańcach Podhala występuje
duża improwizacja i indywidualność.
BESKID ŻYWIECKI
W
regionie tym wyróżnia się tańce mieszczan i górali. Tańce mieszczan są spokojne
i dostojne, nawet mazur żywiecki tańczony jest wolniej niż narodowy. Tańce
górali żywieckich są o wiele żywsze. Występują w nich śpiewy i tańce zbiorowe
oraz popisy tancerzy w figurach niemal akrobatycznych. Najbardziej
charakterystycznym tańcem jest
hajduk.
ZIEMIA
SĄDECKA
Występują tu przeważnie tańce wirowe z obrotami, akcentami i
zmianami kierunków. Najczęstszym krokiem jest krok polki w różnych odmianach. Z
wyjątkiem krakowiaka i
krzyżoka pary przesuwają się po obwodzie koła.
Sądeczanie tańczą z rozmachem i fantazją, a śpiewają bez kapeli. Taniec
przeplatany jest przyśpiewkami. Piękno tańców podkreślają bogato kolorowo
haftowane stroje, których krojem i haftowaniem zajmowali się przeważnie
mężczyźni.
RZESZÓW
W
makroregionie tym występują melodie i tańce rzeszowskie, przeworskie,
lasowiackie i tańce Pogórzan. Tańce przeplatane są przyśpiewkami. Tancerze
podczas tańca często potrząsają otwartą dłonią uniesioną w górę, a tancerki
podrygują całym ciałem i potrząsają rękami ułożonymi na biodrach. Taniec jest
formą wesołej spontanicznej zabawy, w której tancerze starają się zwrócić na
siebie uwagę partnerek.
LUBELSKIE
Melodie
są dwuczęściowe o zmiennym tempie (np. polka lubelska,
mach). Tańce charakteryzują się prostymi krokami i figurami oraz
ciekawym rysunkiem. Często towarzyszom im przyśpiewki. Występują one przed
tańcem lub w przerwie między niektórymi figurami tanecznymi. Do tańców
lubelskich zalicza się m. In. Tańce lubelskie, chełmskie, podlaskie,
biłgorajskie.
GÓRNY ŚLASK
Na
Górnym Śląsku występuje duża różnorodność tańców i strojów rozbarskie,
pszczyńskie, cieszyńskie, opolskie. Melodie śląskie składają się z dwóch części,
po wolniejszej następuje szybka, często o zawrotnym niemal tempie.
Charakterystyczne są tańce w układzie trójkowym (jeden tancerz i dwie
partnerki), np. trojak, koziorajka, błogosławiony.
Tancerz kolejno wykonuje te same elementy z każdą z partnerek lub jednocześnie
obraca je czy oprowadza. Melodie i tańce Górnego Śląska są krótkie, wesoły i
występują w nich zalotne gesty.
OPOCZNO
Tańce
opoczyńskie są bardzo szybkie. Najbardziej charakterystycznym tańcem jest
oberek, tańczony z głośnym przytupywaniem. Występują
tu także mazurki i polki. Opoczynianie tańczą w grupie
wirując w parach z częstymi zmianami kierunku. Uroku tańcom dodają barwne stroje
z bogatym haftem.
KURPIE
Tańczą na
Kurpiach przy każdej okazji: wesela, narodziny, odpusty, dożynki, skubanie
pierza itd. Podczas tańca przytupują, podskakują, przykucają i śpiewają
wymachując rękami. Charakterystyczne tańce to mazurek,
marsz i polka, czasem też
walc i oberek. Tańce
wykonywane są lekko, poważnie, na ugiętych nogach, z wyprostowaną sylwetką.
KASZUBY
W
kaszubskich kapelach występuje rzadki instrument muzyczny zwany
burczybasem. Melodie wyrażają radość z osiągnięć, są
proste i wyrażają umiłowanie pracy. Wyraźnie widoczny jest tu podział na tańce
obrzędowe, zabawy taneczne, tańce zawodu i pracy. Jedne tańce wykonywane są z
powagą i dumą, inne mają charakter beztroskiej zabawy.
WIELKOPOLSKA
W
tańcach wielkopolskich przeważają formy ruchowe oparte na zwykłym kroku
chodzonym, ale występują też kroki polkowe i krok walca. Wielkopolanie często w
tańcu posługują się rekwizytami. Mężczyźni używają bata, z którego strzelają, a
kobiety trzymają chusteczkę, którą rytmicznie poruszają w czasie
tańca.
Bogactwo folkloru polskiego jest ogromne. Powstało kiedyś powiedzenie:
„co wieś, to inna pieśń”. Jest ono prawdziwe, ponieważ
nie tylko określone regiony Polski, ale i pojedyncze wsie zachowały swoją
odrębność w pieśniach, tańcach i w odmiennym stroju.
Jan
Wielgoś
(na podst. J. i S. Leszczyńscy,
Folklor zawsze żywy,
M. Szelc-Mays, Tańce
malowane.)